Marloes Pomp over blockchain: ‘Haal de kennis voor het beoordelen van smart contracts in huis’

Blockchain is het nieuwe buzzword in de wereld van internettechnologie. Volgens kenners wordt de impact nog veel groter dan die van het internet zelf. Voor de overheid zijn de zegeningen groot, zo blijkt uit de eerste pilots binnen de sector. Zo kunnen data beter worden beveiligd, en systemen worden fraudebestendiger. Marloes Pomp (Digital Action), die de pilots begeleidt, vertelde erover tijdens de Voorjaarsbijeenkomst. - Linda van Tilburg

Wie een verhaal gaat houden over een relatief onbekende technologie als blockchain, moet eigenlijk beginnen met de basis: hoe werkt het? Maar, zegt Marloes Pomp, dat leidt over het algemeen niet tot een beter begrip. Vergelijk het met internet: wie kan uitleggen hoe dat werkt zonder over concrete toepassingen te beginnen? Toch hebben we allemaal een redelijk goed idee wat internet is, juist vanwege die toepassingen: we weten wat we ermee kunnen doen en wat het ons oplevert. Precies hetzelfde is het met blockchain.

Om toch een elementaire indruk te geven van blockchain, laat Pomp de aanwezigen op de eerste rij een bekend kinderspelletje spelen: ‘Ik ga op reis en ik neem mee’. Iedere volgende persoon die de microfoon krijgt, herhaalt de inbreng van zijn voorgangers en voegt iets toe. Wat hier gebeurt is de vorming van een keten. Pomp tekent een met schakels verbonden rij blokjes op een flipover. ‘Zo gaat het in feite ook bij blockchain. Het eerste blokje van de keten noemen we het genesisblock. Daar leg je een bepaalde transactie op vast, zoals geld of autorisaties. Elk block uit de chain – dus elke partij die deelneemt aan de blockchain - krijgt een kopie, voorzien van een tijdstempel en datum. Dat maakt fraude heel lastig. Immers: wie in één blok gaat rommelen, moet ook alle kopieën aanpassen, anders valt het snel op.’

Er zijn grofweg twee typen blockchains, legt Pomp uit: besloten en open blockchains. Een voorbeeld van een besloten blockchain is een track & trace-systeem voor in beslag genomen goederen bij de politie. Een beperkt aantal organisaties krijgt daarvan een kopie, zoals het OM. Buiten deze organisaties heeft niemand toegang. Belangrijk binnen de wereld van blockchain zijn de zogeheten ‘smart contracts’. Pomp: ‘In een smart contract staan afspraken met betrekking tot een (geautomatiseerd) proces voor de blockchain. Zo’n contract wordt dus gesloten tussen betrokken partijen. Het kan bijvoorbeeld betrekking hebben op verplichtingen en vergoedingen, of op het digitaal vastleggen en overdragen van waarde. In feite versimpelt het complexe samenwerking tussen diverse partijen, omdat allerlei tussenpersonen overbodig worden.’

De overheid wordt meer een serviceprovider dan een gegevensbeheerder, aldus Pomp. Data, en dus ook gevoelige data, hoeven niet meer met alle risico’s van dien te worden uitgewisseld. Simpel gezegd: privacygegevens van cliënten staan veilig vergrendeld in de blockchain en door middel van het smart contract wordt (geautomatiseerd) geregeld wie onder welke voorwaarden toegang heeft. Interessant aspect van de smart contracts is dat de juridische wereld en die van de IT samenkomen. Volgens Pomp heeft landsadvocaat Pels Rijcken inmiddels een programmeur in dienst. ‘Ik weet dat programmeurs en juristen bij de gemeente Eindhoven ook al nauw samenwerken aan smart contracts.’ Belangrijke tip: haal de kennis in huis om smart contracts juridisch te kunnen beoordelen.
Vanuit de pilots zijn veel interessante voorbeelden en geleerde lessen beschikbaar. Marloes Pomp bespreekt er enkele:

Loonaangifteketen Belastingdienst
Nu is het nog zo dat de Belastingdienst één keer in de zoveel tijd een batch met inkomensgegevens naar bepaalde organisaties overhevelt, bijvoorbeeld naar de Raad voor de rechtsbijstand. Die organisaties moeten dan een oordeel over rechtmatigheid vellen. Met blockchain kan dit proces worden vereenvoudigd tot een binair systeem van nullen en enen: is het inkomen te hoog, of niet?
Geboortegegevens vluchtelingen
Vluchtelingen beschikken vaak niet over hun geboortegegevens omdat geboorteregisters zijn vernietigd. Blockchainopslag zou dit oplossen. De gemeente Antwerpen heeft hiervoor een blockchain gebouwd.
Administratie buitenlandse studenten
Enigszins vergelijkbaar met het geboorteregister. Buitenlandse studenten moeten vaak een kopie van hun paspoort aan de gemeente overhandigen. Staat dit in een blockchain, dan is inzage en akkoord verlenen in de blockchain voldoende om dit soort vereisten af te handelen.

Voor de toekomst verwacht Pomp dat we met een combinatie van allerlei technologieën gaan werken, zoals kunstmatige intelligentie, chatbots, blockchain, internet of things enzovoorts. En wat de direct nabije toekomst betreft: ICTU verzamelt, mede in samenwerking met KING, prototypes van blockchain zodat andere overheidsorganisaties daarop voort kunnen bouwen. En om vendor lock in te voorkomen. Samenwerking tussen gemeenten is dus ook bij blockchain het devies.

Via de website www.blockchainpilots.nl is een schat aan informatie te vinden over de pilots binnen de overheid. Specifieke voorbeelden en info t.a.v. gemeenten staan waar verwezen wordt naar de ‘tweede ronde’.