Miljoenennota 2022

Economische vooruitzichten 2022Krachtig economisch herstel

In het afgelopen half jaar hebben de overheden in de westerse landen hun bevolking in een snel tempo gevaccineerd. Daarnaast zijn er testfaciliteiten opgericht voor diegenen die zich niet willen of vanwege medische redenen kunnen laten vaccineren.

Het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames zijn aanmerkelijk gedaald, waardoor de overheden de beperkende maatregelen in verband met Covid-19 geleidelijk kon versoepelen. De wereldeconomie zal onder invloed van deze ontwikkelingen naar verwachting krachtig herstellen. Het CPB rekent op een groei van 6,1 procent in 2021 en 4,5 procent in 2022.

Grafiek 1: ontwikkeling Nederlandse economie
(4e kwartaal 2019=100)

De versoepeling van de coronamaatregelen leidt ook in ons land tot een sterk herstel van de economie. In het tweede kwartaal nam het bbp met 3,8 procent toe ten opzichte van het eerste kwartaal. De groei in het tweede kwartaal was vooral te danken aan de private consumptie die met 6,4 procent toenam. Ondanks deze groei ligt de private consumptie nog ruim beneden het niveau van voor de pandemie. Het bbp is al wel teruggekeerd naar het niveau van voor de coronacrisis (grafiek 1).

Uit onderzoek van het CBS blijkt dat het herstel in de afzonderlijke regio’s uiteenloopt [1]. In Zuidoost-Noord-Brabant kwam het bbp in het tweede kwartaal van dit jaar 5 procent hoger uit dan in het tweede kwartaal van 2019, gevolgd door 4 procent in Utrecht-West. De industrie en de handel droegen in deze regio’s bij aan de groei. In de Haarlemmermeer en Amsterdam ligt het bbp nog steeds fors lager dan twee jaar geleden, nl. 18 procent resp. 8 procent. Oorzaken zijn de achterblijvende bedrijvigheid in de luchtvaart, de reisbemiddeling, de horeca en de cultuursector.

Tabel 1: economische kerngegevens

Het Centraal Planbureau(CPB) verwacht dat het herstel zal doorzetten in de tweede jaarhelft, waardoor de economische groei in 2021 als geheel uitkomt op 3,9 procent. In 2022 groeit de economie naar verwachting met 3,5 procent. Alle bestedingscategorieën dragen bij aan de historisch sterke groei van de bedrijvigheid (tabel 1). Vooral de consumptie van huishoudens die sterk daalde als gevolg van de beperkende maatregelen neemt in beide jaren aanzienlijk toe. De investeringen nemen gematigd toe, vooral doordat bedrijven als gevolg van materiaaltekorten en hogere prijzen terughoudend zijn in hun investeringsbeleid. De overheidsbestedingen nemen vooral dit jaar nog toe door hogere zorguitgaven, maar groeien in 2022 minder sterk. De uitvoer groeit onder invloed van de herstellende internationale vraag in beide jaren sterk.

Inhaalconsumptie blijft uit

Tijdens de lock downs in de eerste helft van 2020 en het eerste kwartaal van 2021 nam de consumptie sterk af. Door de sluiting van sectoren werden huishoudens belet in hun uitgaven. Bovendien waren velen uit vrees voor besmetting terughoudend in het bezoeken van fysieke winkels. Hoewel enige verschuiving naar kopen via internet en afhaalservicepunten plaatsvond, daalden de consumptie tijdens de lock dows aanzienlijk. Hierdoor spaarden huishoudens in 2020 en 2021 bijna 12 procent van het beschikbaar inkomen. Als gevolg van de verwachte toename van de consumptie neemt de individuele spaarquote in 2022 volgens het CPB af naar 6,8 procent van het beschikbare inkomen(grafiek 2).

Dat is nog altijd lager dan voor de pandemie. Dat komt doordat reizen naar (verre) bestemmingen in het buitenland en meerdaagse evenementen nog steeds beperkt of niet mogelijk zijn. Bovendien blijft er onzekerheid over het verloop van de pandemie bestaan. Het consumentenvertrouwen is daardoor nog niet volledig hersteld. Het CPB verwacht derhalve dat er geen inhaalconsumptievraag plaatsvindt. Huishoudens laten het geld op hun spaarrekening staan of gebruiken het om te beleggen in effecten of te investeren in de eigen woning. Het is echter ook denkbaar dat huishoudens alsnog overgaan tot het vergroten van de consumptie door het interen op de opgebouwde besparingen. Dat zou betekenen dat de spaarquote verder daalt. In dat geval zal de consumptie sterker toenemen, waardoor het economisch herstel versneld.

Grafiek 2: individuele spaarquote
(% beschikbaar inkomen)

Krapte op de arbeidsmarkt

Onder invloed van het economisch herstel neemt ook het aantal banen weer toe. De werkloosheid zette na een piek van 4,6 procent in augustus 2020 een daling in en ligt inmiddels dichtbij de niveaus van voor de coronacrisis. In het komende jaar loopt de werkloosheid volgens het CPB licht op. In 2020 trok een deel van de werkzoekenden zich terug van de arbeidsmarkt. Deze personen zullen weer terugkeren naar de arbeidsmarkt. Ook zullen er meer arbeidsmigranten naar ons land komen.

Onder invloed van de krapte op de arbeidsmarkt trekken de lonen aan. In 2022 verwacht het CPB in de marktsector een CAO-loonstijging van 2,2 procent. Dit jaar komt de loonstijging volgens het planbureau uit op 1,9 procent. De inflatie blijft volgens het CPB gematigd. In 2022 wordt een prijsstijging van 1,8 procent voorzien tegen 1,9 procent dit jaar. De inflatie wordt vooral veroorzaakt door oplopende olieprijzen. De huurstijging valt lager uit door een bevriezing van de huren van sociale huurwoningen en een maximering van de huurstijging in de vrije sector.

Overheidstekort loopt terug

De ontwikkeling van de overheidsfinanciën wordt gedomineerd door de coronacrisis. In 2021 werd voor een bedrag van 31,7 miljard euro (3,7 procent bbp) aan coronamaatregelen uitgegeven. Dat is nog 0,7 miljard meer dan in 2020. Het gaat daarbij om steunregelingen als NOW en TVL, extra uitgaven aan zorg en onderwijs en kosten voor vaccins en coronatesten. De bruto collectieve uitgaven liggen in beide jaren 6 procentpunt van het bbp hoger dan in 2019. Daarnaast werd in 2020 uitstel van belastingbetaling verleend aan bedrijven. Een deel hiervan wordt naar verwachting in 2021 terugbetaald.

Per 1 oktober 2021 worden de steunregelingen beëindigd. De overheidsuitgaven in verband met corona zullen daardoor in 2022 dalen. Wel zullen de kosten aan testen, vaccins en compensatie voor openbaar vervoerbedrijven nog doorlopen. Het kabinet heeft besloten om extra geld uit te trekken voor klimaatmaatregelen (1,6 miljard), compensatie voor gedupeerden van de toeslagaffaire (1,2 miljard) en veiligheid(0,7 miljard). De onderwijsuitgaven zullen minder sterk toenemen dan het kabinet heeft begroot. Dat wordt vooral veroorzaakt door een gebrek aan beschikbaar extra personeel. De collectieve lasten nemen naar verwachting minder sterk toe dan het bbp.

Het CPB verwacht dat het overheidstekort zal afnemen van 5,4 procent van het bbp in 2021 naar 2,3 procent van het bbp in 2022. De bruto overheidsschuld zal volgend jaar licht dalen naar 56,5 procent van het bbp. De EMU-schuld blijft daarmee beneden de referentiewaarde van 60 procent van het bbp.

Het CPB wijst erop, dat de ontwikkeling van de overheidsfinanciën met grotere onzekerheid omgeven is dan gebruikelijk. Zo is nog niet duidelijk welk deel van de steunmaatregelen van bedrijven moet worden terugbetaald. Voorts zijn de uitgaven aan coronatesten en vaccinaties onzeker en is het de vraag in welk tempo de geplande intensiveringen (onder meer in onderwijs) kunnen worden uitgevoerd. Aan de inkomstenkant is het onzeker wanneer bedrijven de uitgestelde belastingen zullen terugbetalen. Deze betalingen verminderen de overheidsschuld. Tenslotte moet ermee rekening worden gehouden dat de algemene beschouwingen en een regeerakkoord zullen leiden tot aanpassingen in de begroting

[1] https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2021/34/economie-in-driekwart-regio-s-weer-op-of-boven-niveau-van-voor-coronacrisisDelenOp de hoogte blijven van de nieuwste artikelen?

Partnerbijdrage

Door: Faas van Heusden, BNG Bank

Heeft u vragen of wilt u zelf een bijdrage (kopij) leveren aan BNG Magazine? 070 3750 816 e/mail mc@bngbank.nl