Overheveling naar gemeentefonds

In het regeerakkoord Rutte 3 is afgesproken dat per 1 januari 2019 de integreerbare delen van de integratie-uitkering sociaal domein worden overgeheveld naar de algemene uitkering uit het gemeentefonds. Dat roept in de eerste plaats de vraag op wat de integreerbare delen nu zijn. -BNG Bank

Dat zijn die onderdelen van het sociaal domein die goed via de maatstaven van de algemene uitkering kunnen worden verdeeld. De volgende onderdelen van de integratie-uitkering sociaal domein worden per 2019 overgeheveld naar de algemene uitkering (totaal € 7 miljard):

• IUSD Wmo, exclusief beschermd wonen (€ 2,1 miljard);
• IUSD Jeugdhulp, exclusief voogdij/18+ (€ 3,1 miljard);
• IUSD Participatie, alleen het onderdeel Re-integratie klassiek (€ 0,5 miljard);
• IU Wmo (hulp bij het huishouden), volledig (€ 1,3 miljard).

De volgende onderdelen worden dan (nog) niet overgeheveld en blijven vooralsnog een integratie-uitkering:

• Beschermd wonen, omdat de gelden slechts over 43 gemeenten worden verdeeld (€ 1,6 miljard);
• De middelen voor Voogdij/18+, deze worden vooralsnog historisch verdeeld
  (€ 0,6 miljard);
  De gelden voor sociale werkvoorziening omdat de verdeling een eigen systematiek kent gericht op afbouw.
• En tenslotte de middelen voor de nieuwe doelgroepen in de Participatiewet (€ 1,8 miljard).
  
  Hier gaat het in totaal om circa € 4 miljard.

Indexatie van de algemene uitkering en de integratie-uitkeringen

De volgende vraag die nu moet worden beantwoord is: hoe zit het dan met de jaarlijkse indexatie van deze integreerbare delen voor volumegroei en loon- en prijsontwikkelingen (lpo)?

Indexatie van de algemene uitkering vindt plaats via het accres, de jaarlijkse ontwikkeling van het gemeentefonds. Gemeenten moeten daaruit dus de volumeontwikkelingen en de nominale ontwikkeling (lonen en prijzen) betalen.

De jaarlijkse ontwikkeling van het gemeentefonds is gekoppeld aan de ontwikkeling van de rijksbegroting. Tot 2018 is het accres gekoppeld aan de zogenaamde netto gecorrigeerde rijksuitgaven (NGRU), grofweg een koppeling aan de departementale begrotingen. Vanaf 2018 heeft het nieuwe kabinet besloten om het gemeentefonds te koppelen aan de ontwikkeling van de totale uitgaven onder het uitgavenplafond (Accres Relevante Uitgaven).

Voor de integratie-uitkering sociaal domein en de integratie-uitkering WMO (huishoudelijke hulp) gelden andere afspraken. De compensatie voor lonen en prijzen en voor volume wordt zo lang deze uitkeringen niet zijn geïntegreerd in de algemene uitkering betaald door de ministeries van VWS en SZW. Dat is in ieder geval nog zo in 2018. Maar hoe zit het in 2019 als verschillende onderdelen worden overgeheveld?

Volume- & loon en prijs-indexatie

Het is niet zo dat vanaf 2019 het accres van de algemene uitkering ook ingezet moet worden voor de indexatie van de overgehevelde onderdelen van het sociaal domein. Dit heeft te maken met de manier waarop het gemeentefondsaccres wordt berekend.

In de circulaires van het gemeentefonds worden telkens de jaarlijkse groeicijfers van de algemene uitkering gegeven en het daarmee corresponderende bedrag. Het percentage wordt berekend door de rijksuitgaven te delen op de rijksuitgaven van het jaar ervoor. Eerst op begrotingsbasis uiteindelijk op rekeningbasis. Maar hoe kom je van een percentage tot een bedrag? Dat gebeurt door het percentage te vermenigvuldigen met de algemene uitkering van een jaar ervoor. Dus het accres voor 2018 wordt berekend door het accrespercentage te vermenigvuldigen met de algemene uitkering 2017.

De integreerbare onderdelen van de integratie-uitkering sociaal domein gaan per 1 januari 2019 over naar de algemene uitkering. Het accres 2019 wordt berekend door het percentage 2019 te vermenigvuldigen met de algemene uitkering 2018. De algemene uitkering 2018 is echter nog steeds zonder de over te hevelen delen van het sociaal domein.

Om te voorkomen dat er in 2019 geen indexatie wordt gegeven voor die delen, moeten ook in 2019 hiervoor nog aparte indexeringsafspraken worden gemaakt voor volume en lpo. Vanaf 2020 zijn de systemen weer op elkaar aangesloten. Het accres geeft dan compensatie voor de volumegroei en lpo van gemeentelijke taken, inclusief de sociaal domeintaken die opgegaan zijn in de algemene uitkering.

De loon- en prijsmutaties én volumegroei van de integratie-uitkeringen sociaal domein worden net als in 2018 ook in 2019 betaald door de ministeries van VWS en SZW. Vanaf 2020 blijft dit alleen gelden voor de onderdelen die niet overgaan naar de algemene uitkering.

Door: Ton Jacobs, VNG